เรื่องเซลล์
เซลล์พืชและเซลล์สัตว์ถึงแม้จะมีลักษณะและรูปร่างแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับชนิดและการทำหน้าที่ของเซลล์ แต่ก็มีโครงสร้างพื้นฐานหรือส่วนประกอบที่สำคัญภายในเซลล์คล้ายคลึงกัน
โครงสร้างพื้นฐานส่วนใหญ่คล้ายกัน คือประกอบด้วย 3 ส่วนใหญ่
๑.ส่วนที่ห่อหุ้มเซลล์
๒.ไซโทพลาซึม
๓.นิวเคลียส
ส่วนที่ห่อหุ้มเซลล์
ประกอบด้วย ๒ ส่วน คือ ผนังเซลล์ และเยื่อหุ้มเซลล์
๑. ผนังเซลล์ (cell wall) เป็นผนังแข็งแรงอยู่ชั้นนอกสุด มีลักษณะเป็นรูพรุนยอมให้สารผ่านเข้าออกได้สะดวก ประกอบขึ้นจากสารเซลลูโลส (cellulose) เป็นสำคัญ ช่วยให้เซลล์พืชแข็งแรงทนทานอยู่ได้นานนับปี แม้ว่าเซลล์อาจตายไปแล้วก็ตาม และถ้านำเซลล์พืชแก่ ๆ ไปแช่ในน้ำกลั่น เซลล์ก็จะไม่แตก เพราะผนังเซลล์มีแรงต้านสูง ส่วนเซลล์ของสัตว์ไม่มีผนังเซลล์แต่เซลล์สัตว์บางชนิดอาจมีสารเคลือบเยื่อหุ้มเซลล์ได้ ซึ่งมีลักษณะแตกต่างกันไปแล้วแต่ชนิดของเซลล์นั้น ๆ ตัวอย่างเช่น เปลือกกุ้ง กระดองปู มีสารเคลือบพวกไกลโคโปรตีน ( glycoprotein) เซลล์ของพวกไดอะตอม มีสารเคลือบเป็นพวกซิลิกา สารเคลือบเหล่นนี้มีประโยชน์ทำให้เซลล์คงรูปร่างได้
๒. เยื่อหุ้มเซลล์ ( cell membrane หรือ plasma membrane) อยู่ถัดจากผนังเซลล์เข้ามา มีลักษณะเป็นเยื่อบาง ๆ เหนียวประกอบด้วยสารประเภทไขมันและโปรตีน รวมกัน เรียกว่า ไลโพโปรตีนเยื่อหุ้มเซลล์มีรูเล็กๆสามารถจำกัดขนาดของสารที่ผ่านเข้าออกได้ จึงมีสมบัติเป็นเยื่อเลือกผ่านซึ่งสารขนาดเล็กผ่านได้ ส่วนสารขนาดใหญ่ผ่านไม่ได้เป็นตัวควบคุมปริมาณและชนิดของสารบางอย่างเช่น อาหาร อากาศ และสารละลายเกลือแร่ต่างๆ และยังแสดงขอบเขตของเซลล์และห่อหุ้มส่วนประกอบในเซลล์
ไซโทรพลาซึม (cytoplasm)
ไซโทพลาซึม ประกอบด้วยของเหลวซึ่งเป็นสารประกอบหลายชนิดรวมทั้งอวัยวะของเซลล์หรือออร์แกเนลล(organelle) ต่าง ๆ ซึ่งมีหน้าที่แตกต่างกัน ที่สำคัญ ได้แก่
ไมโทคอนเดรีย (mitochondria) มีหน้าที่เผาผลาญอาหารเพื่อสร้างพลังงาน ATP ให้แก่เซลล์ (การหายใจของเซลล์) พบมากในเซลล์กล้ามเนื้อ เซลล์ประสาท และเซลล์ที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับสิ่งขับถ่าย
ไลโซโซม ( lysosomes) มีลักษณะคล้ายถุงเล็ก ๆ ภายในมีเอนไซม์สำหรับย่อยสารต่าง ๆ เช่น คาร์โบไฮเดรต ไขมัน โปรตีน ฟอสโฟไลพิด และสิ่งที่เซลล์ไม่ต้องกัน
ร่างแหเอนโดพลาซึมหรือเอนโดพลาสมิกเรติคิวลัม (endoplasmic reticulum) ทำหน้าที่ขนส่งลำเลียงสิ่งต่าง ๆ ภายในเซลล์ไปยังเซลล์ข้างเคียง
กอลจิคอมเพลกซ์ ( golgi complex) หรือกอจิบอดี (golgi bodies) ทำหน้าที่สะสมโปรตีนเพื่ออัดแน่นส่งออกนอกเซลล์
คลอโรพลาสต์ (chloroplast) พบเฉพาะในเซลล์พืช ทำหน้าที่สังเคราะห์ด้วยแสง เนื่องจากเป็นที่อยู่ของคลอโรฟิลล์ (chlorophyll)
ไรโบโซม( ribosome) ทำหน้าที่สังเคราะห์โปรตีนในเซลล์
เซนทริโอล (centriole) พบเฉพาะในเซลล์สัตว์ ทำหน้าที่ช่วยในการแบ่งเซลล์และการเคลื่อนที่ของโครโมโซมของสัตว์
แวคิวโอล (vacuole) พบในเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ มีขนาดใหญ่มากในเซลล์พืช ทำหน้าที่เก็บอาหารของเสีย และเป็นที่พักอาหารก่อนเข้าสู่ไซโทพลาซึม
นิวเคลียส (nucleus)
นิวเคลียส เป็นส่วนที่สำคัญของเซลล์ โดยทั่วไปเซลล์จะมี 1 นิวเคลียสยกเว้นในเซลล์บางชนิด เช่น เซลล์พารามีเซียมมี 2 นิวเคลียส เป็นต้น นิวเคลียสเป็นโครงสร้างของเซลล์ที่เด่นชัดมากอาจจะอยู่ตรงกลางเซลล์ หรือค่อนไปข้างใดข้างหนึ่งของเซลล์ มีลักษณะเป็นรูปทรงกลมหรือรูปไข่
นิวเคลียสประกอบด้วยโครงสร้าง 2 ส่วน คือ
๑. เยื่อหุ้มนิวเคลียส (nuclear membrane) เป็นเยื่อหุ้ม 2 ชั้น มีรูอยู่มากมายที่เรียกว่า นิวเคลียร์พอร์ (nuclear pores) ทำหน้าที่เป็นทางติดต่อกับร่างแหเอนโดพลาซึม เพื่อแลกเปลี่ยนสารระหว่างนิวเคลียสกับไซโทพลาซึม
๒. สารในนิวเคลียส (nucleoplasm) เป็นส่วนที่อยู่ภายในนิวเคลียสทำหน้าที่เป็นตัวกลางสำหรับเกิดปฏิกิริยาเคมีต่างๆประกอบด้วย
นิวคลีโอลัส (nucleorus) ประกอบด้วยสาร RNA และ DNA เป็นส่วนใหญ่ ทำหน้าที่สร้างไรโบโซม
โครมาทิน ( chromatin) เป็นเส้นใยเล็ก ๆ ยาว ๆ ขดไปมาเป็นร่างแห เมื่อหดตัวสั้น ๆ และหนาขึ้นเรียกว่า โครโมโซม (chromosome) ซึ่งประกอบด้วยโปรตีนและ DNA หรือที่เรียกว่า ยีน (Gene) และโปรตีนหลายชนิดบน DNA จะมีรหัสพันธุกรรมทำหน้าที่ควบคุมลักษณะต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิต
โครงสร้างพื้นฐานของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์
สรุป
เซลล์ที่ไม่มีเยื่อหุ้มเซลล์ - Ribosomes (ไลโบโซม)
เซลล์ที่เยื่อหุ้มเซลล์ชั้นเดียว - Lysosome (ไลโซโซม)
เซลล์ที่มีเยื่อหุ้มเซลล์สองชั้น - Nucleus (นิวเคลียส)
- Mitochondria (ไมโทคอนเดรีย)
- Chloroplast (คอโรพลาส)
โครงสร้างออแกแนลของแต่ละเซลล์ไม่จำเป็นต้องมีเท่ากัน การที่เซลลืแต่ละอย่างทำหน้าที่หลายอย่างและทำหน้าที่ต่างกันดังนั้นหากจะขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่งไปไม่ได้ รูปร่างของเซลล์เป็นแบบไหนจะขึ้นอยู่กับหน้าที่ของเซลล์ เซลล์เป็นสิ่งมีชีวิตอยู่กันเป็นระบบ เซลลืแต่ละเซลล์มีคุณภาพดีจึงจะทำงานประสานกันได้ดี จะทำให้มีชีวิตอยู่ได้
วิธีการทำให้เซลล์สุขภาพดี
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- ทานอาหารที่ดีและมีประโยชน์
- ทานอาหารร้อนๆ
เซลล์พืช และเซลล์สัตว์ จะมีองค์ประกอบที่แตกต่างและเหมือนกัน และจะมีหน้าที่ที่แตกต่างกันออกไป ดังนั้นการรู้จักโครงสร้างของเซลล์ จึงจำเป็นต้องแยกโครงสร้างของเซลล์ แยกหน้าที่ เมื่อเรารู้จักแล้วก็ให้นึกถึงภาพรูปร่างลักษณะหน้าตาของเซลล์เช่น รูปร่างของเซลล์พืช - เซลล์สัตว์ ว่าประกอบไปด้วยอะไรบ้าง
